X Events: Her Şeyin Bir Gecede Çökebileceğini Gösteren 11 Sıradışı Teori

-5 Dakikalık Okuma-
İlk pazartesi yazımı sıradışı kurgulara ilgi duyanlar için “X-Events: Her Şey Bir Gecede Çökebilir (Optimist)” adlı kitabın bir özetine ayırdım.
Evet, her şey bir gece çökebilir. Yani hayatınız alt üst olabilir. Hatta bu o kadar doğal bir hal almıştır ki sanki hiç başımıza gelmeyecek sanırız. Ama John Casti biraz daha karmaşık olaylardan bahsediyor; X Olaylar‘dan.

X Olay nedir?

Bir karmaşık bilimcisi ve sistem teorisyeni olan Casti, bu kitabında tüm insanlığı etkileyecek büyük çaplı beklenmedik çöküşlerden bahsediyor. Gerçekleşmesi pek de kolay olmayan bu uç olaylara da X Olaylar adını takıyor ve 11 farklı teorinin aslında pekala gerçekleşebileceğini ileri sunuyor.  Peki nedir bu X olaylar?

Sıralayalım ve  biraz ayrıntılarına bakalım.

1. İnternetin Dünya Genelinde Uzun Süreli Kesilmesi: Artık petabyte çağındayız. İnternet inanılmaz bir hızla büyüyor ve Casti’ye göre internet sistemik çöküşler veya kasıtlı saldırılarla tamamen çökebilir.

Kasıtlı saldırıları biraz açacak olursak, DDOS saldırısı başlatmak içinse Lizard Squad fiyatları epey düşürmüş; 6 ile 500 dolar arasında değişen paketlerle işe başlamak mümkün.

Yepyeni bir bilgisayara virüs vb. zararlı yazılımların bulaştırılması için bilgisayarın internete bağlanmasından sonra sadece 4 dakika yeterli oluyor. Aynı bilgisayarın ‘usta’ ellerde 30 saniye içinde bir zombiye dönüştürülebiliyor.

Stuxnet‘ten başlayıp Lockheed Martin’e ve son olarak Sony’ye yapılan bırakan saldırılardan  bahsedebiliriz. Bir ülkeye bitlerle saldırmak varken, neden askerlerinizi gönderesiniz? Ve biz bu savaşı canlı canlı izleyebiliyoruz.

İnternetin tamamen çökmesi ise o kadar zor değil. Zira 1970’lerin mimarisine göre yapılan sistem 21. yy’ın derdini çekmeye çalışıyor. Casti’ye göre gün gelecek bu uçurumun daraltılması gerekecek. Ya güzellikle ya da kötülükle.

2. Küresel Gıda Tedarik Sisteminin İflası: Gıda fiyatlarındaki artış milyonlarca insanı fakirliğe sürüklüyor. Araştırmalara göre 20-30 yıl içinde gıda üretimi için gereken fosforu bulmak imkansız hale gelecek. Suudi Arabistan 2012’de buğday yetiştirememe tehditi altındaydı, işler düzeltilmediyse şu anda buğday yetiştiremiyor.

Diğer yandan UG99 buğday pası gibi hastalıklar dünyanın gıda kaynaklarını giderek artan oranlarda yok ediyor. Norveç, bitki türlerinin yıl olmasına karşı 2008’de ‘kıyamet ambarı‘ olarak da anılan bir tohum mahzeni kurdu.

Kısacası gıda tedariği karbon salınımından iklim değişikliğine, su kıtlığından erozyona kadar bir çok nedenle tehdit altında.

3. Kıtasal Ölçekte Yaşanan Elektromanyetik Bir Darbeyle Tüm Elektronik Cihazların Bozulması: İnternetin saldırılarla çökertilmesine benzer bir durum. Devlerler arasındaki Karşılıklı Nükleer Çılgınlık Dengesi (Mutually Assured Destruction) ilkesinin bozulmasıyla atmosferdeki çok yüksek bir enerji patlaması oluşturulabilir. Bu durumda oluşacak elektromanyetik şok dalgası da tüm elektronik cihazları bozulmasına neden olabilir.

4. Yeni Bir Global Jeopolitik Düzenin Ortaya Çıkışı: Yeni Dünya Düzensizliği olarak da anılan bu X olay, küreselleşmenin çöküşüne işaret ediyor. Bu durumda satın almak yerine kiralamak, daimi işsizlik ve çeşitli ekonomik sıkıntılar bizi bekliyor.

5. Egzotik Parçacıkların Yaratılmasına Bağlı Olarak Dünyanın Yok Olması: Higgs Bozunu’ndan dem vurulan bu teoride ise kontrolden çıkmış karadelikler, manyetik tek kutuplar, kuantum boşluk çöküşü gibi sonuçlara değiniliyor. En azından böyle bir şeyi son deneylerde yaşamadık ama Casti, mevcut Standart Model’in doğrulanmasını da hatalı olduğunun ispatlanmasını da fizikçiler için bir X olay olarak görüyor ki 2013’te Higgs Bozunu’nun varlığı onaylandı ve Nobel Ödülü kazandırdı.

6. Nükleer Tablonun İstikrarsızlaşması: Biz enerji sorunumuzu çözmek için nükleer santral yapmayı tartışaduralım, dünya her an patlayacak bir nükleer savaş başlıklarıyla dolu durumda. ABD ve Rusya başta olmak üzere 8 ülkede nükleer silah olduğu biliniyor. Üstelik bunların 3’ü nükleer deneme (Bkz: Kuzey Kore nükleer tartışması) gerçekleştirmiş ülkeler.

SSBC’nin dağılmasıyla vazgeçilen nükleer silahların nerede olduğu ayrı bir soru işareti ama bir de olası büyük nükleer kazalar sonucunda insanlığı haftalarca güneş ışığından alıkoyacak ‘Nükleer Kış’ın yaşanması mümkün. Kitapta bu konu detaylıca anlatılıyor.

7. Dünya Petrol Rezervlerinin Tükenmesi:  Bunun üzerinde fazla durmaya gerek yok, önümüzdeki on yıllar içinde petrol rezervleri büyük ihtimalle bitecek ve azalırken değerlenen bu kaynak bizi bir çok sorunla karşı karşıya bırakacak.

Yeri gelmişken petrol uğruna neler döndüğünü anlatan Petrol Fırtınası kitabını tavsiye etmeden geçmeyeyim.

8. Küresel Bir Salgın: AIDS, lokela, ebola, SARS vs.. bu ve benzeri hastalıklar biyogenetik uzmanlarınca pekala bir silah olarak kullanılabilir, bir hata sonucu öldürücü bir hastalık yayılabilir veya Dan Brown’ın Cehennem adlı kitabında bahsedildiği gibi yandan transhumanizm senaryosuyla başbaşa kalabiliriz.

9. Elektrik ve Temiz Su Şebekelerinin Çöküşü: Casti, elektrik kesintisinde kedilerin rolününe kadar inip, mevcut sistemlerin tıpkı internet altyapısı gibi çağının gerisinde kaldığını söylüyor ve özellikle yeni neslin bu sahadaki mühendislik işlerine yönelmediğine dikkat çekiyor.

Bu bölümde Edison’un ‘Sen de Amerikan esprilerini hiç anlamıyorsun’ diyerek Hırvat asıllı Tesla’nın 50 bin dolarını ve güvenini nasıl harcadığına yer veriliyor.

Edison’un Hırvat asıllı Tesla abimizin 50 bin dolarını ve güvenini nasıl hüplettiğinin hikayesi (orta paragraf) ; pic.twitter.com/VZVV7AVhKv

— Fırat Demirel (@firatdemirel) 12 Aralık 2014

Daha da karanlık olan susuzluk teorisinde ise Türkiye’den su zengini bir ülke olarak (son durum biraz kötü) bahsediliyor ve pek bilinmeyen bir anlaşmayla İsrail’in Akdeniz’deki limanların tankerlele su gönderdiğimize değiniliyor. Sözün özü, su kaynaklarının tükeniş senaryoları veriliyor ve su tasarrufunun ne kadar hayati olduğu öne çıkıyor. Geçen haftalarda İstanbul’da 3 günlük su kesintisi planının nasıl şok etkisini sanırım hatırlarsınız…

10. Zeki Robotların İnsanoğlunu Alt Etmesi: Son dönemde Stephen Hawking’in de katıldığı ‘yapay zekaların kontrolü ele geçirmesi‘ de bu karmaşıklığın çıkmazlarından biri kitapta bundan bahsediliyor.

Özelilikle Ray Kurzweil’in yapay zekanın evrimine dair tekillik senaryolarına detaylıca değiniliyor. Genetik mühendisliğinden ve nanoteknolojiden geleceği belirleyecek disiplinler olarak bahsediliyor.

11. Dünya Finans Piyasalarının Çöküşü: Çeşitli gelişmeler neticesinde finansal piyasalarda oluşacak dengesizlikler büyük enflasyonlar ve devalüasyonlar getirebilecek potansiyele sahip. Geçmiş bunun çeşitli örnekeleri var ve bu alanda büyük bir X Olay’ın meydana gelmesi pekala mümkün ve sorun şu ki; yeni küresel sistemin nasıl bir şey olacağını kimse bilmiyor.

X Olayların Anatomisi

Casti, kitabın sonunu erken uyarı işaretlerine, tahmin sürecinde kullanılacak matematiksel araçlara, bilgisayar tabanlı simülasyonlara ve genel olarak iyimserliğe bağlıyor ama ben ilk bölümde yaptığı şu tespitle sonlandırmak istiyorum;

“Modern toplumlarda insanların hayatı çeşitli yapılarla (gıda, enerji, iletişim..) öyle iç içe geçmiş durumda ki modernite denen “uyuşturucu”dan  vazgeçmek, çok acı veren yoksunluk semptomları yaratacaktır. (Twitter’dan bile kopamıyoruz değil mi?) Kimse bu bedeli ödemek istemez.

Tek gerçekçi seçenek, küreselleşme gibi kavramların getirdiği o girift bağlantıları gevşetmeye başlamak olabilir. İnsanlar, sistemdeki fazlalığın  kötü bir şey olmadığını idrak etmek zorundadır. Ayrıca sırf mümkün olan en büyük faydayı elde etmek adına bir sistemin verimliliğini en üst düzeye çıkarmak, kısa vadeli ve dar görüşlü bir bakış açısıdır.

Zaten sistemin kendisini çökertecek bir fayda ne kadar işe yarar ki?”