2015 hedeflerimde her ay 8 tane bilgilendirici belgesel, konuşma veya TV programı izlemek istediğimi paylaşmıştım. Bu hedefime dair güncellemeleri bu sayfada kısa özetleriyle paylaşmaya çalışıyorum.

Dikkat: Bu listeyi uzun süredir güncellemiyorum.

Hatırladığım kadarıyla aşağıdaki ilk 10 belgeseli daha önce izlemiştim ama beğendiğim için eklemek istedim. Listeyi sürekli güncelleneceği için ara ara gelip kontrol ederseniz ve yorumlarınızı paylaşırsanız memnun olurum.

1) Hitler Öldüren Karizma (3 Bölüm – 50’şer Dakika)

I. Bölüm
II. Bölüm
III. Bölüm

2) Büyük Dünya Tarihi (8 Bölüm – 50’şer Dakika)

I. Hayatta Kalmak
II. İmparatorluk Çağı
III. Söz ve Kılıç
IV. Aydınlanmaya Doğru
V. Aydınlanmaya Doğru
VI. Devrim
VII. Endüstri Çağı
VIII. Aşırılıklar Çağı

3) Modern Casuslar (2 Bölüm – 52’şer Dakika)

I.Bölüm
II.Bölüm

4) Büyük Data Çağı (Tek Bölüm – 52 Dakika)

5) 36 Boys – Almanya’daki Türk Çetesi (42 Dakika)

6) Tanrı Var mı?  – Richard Dawkins (3 Bölüm – 47’şer Dakika)

I. Günah
II. Ölümden Sonra Yaşam
III. Hayatın Anlamı

7) Kan Uykusu (120 Dakika) – Osman Pamukoğlu’nun ana karakter olarak öne çıktığı 1993-95 yılları arasındaki terörle mücadeleyi konu alan belgesel. Pamukoğlu’nun bu konuda ‘Unutulanlar Dışında Hiç Bir Şey Yok” adlı bir anı kitabı da var. Ne kadar haklı olduğunu bilemediğimiz ama oldukça etkileyici bir komutan.

8) İslam Bilim Tarihi – İhsan Fazlıoğlu – Başka Şeyler (108 dakika)

9) Ekümenopolis – Ucu Olmayan Şehir (93 Dakika) – İstanbul’da yapılaşmayı ve yapılaşmanın ekolojik, ekonomik ve sosyal etkilerini kentsel dönüşüm üzerinden inceleyen güzel bir belgesel. Biraz ‘protest duruşu’ olabilir ama fazlasıyla izlemeye değer.

10) İslam: Peri Masalı mı Hakikat mı? – Hamza Tzortzis (120 Dakika) Şuradaki 5 Dakika‘lık etkili konuşmasıyla dikkatimi çeken Yunanistanlı Hamza (ekşi yorumları), sonradan müslüman olan ve önde gelen ateistlerin karşısına çıkacak kadar kendini geliştiren biri. Boğaziçi’ndeki konuşmasında İslam ve Kuran üzerine temel sorgulamalar yaparken, Osmanlı’yı ne kadar iyi tanıdığını da gösteriyor.

11) Malik El-Shazbazz, Malcolm X (43 Dakika) – Sanırım izlediğim belgesel buydu. Harlem’de suçun içinde doğup İslamla tanışan, İslamın ırkçılıktan uzak olduğunu tanıtan Malcolm’un hikayesi. Sonunda kurşunların susturabildiği bir adam. ABD’li siyahilerin sanırım en büyük talihsizliği. 21 Şubat 2015 kendisinin 50. şehadet yıldönümüydü ve belgesele ek olarak 2 TV programı (#1, #2a, #2b) izledim. O dönemde beyazlarla siyahların otobüste farklı yerlere oturması gibi inanması zor gelen şeyler olduğunu öğrendim.

Diğer yandan bu programlarda bahsedilen Alex Haley’in otobiyografik kitabının baskısı maalesef şu anda yok ama Dünya Bizim bir kitap listesi yapmış. Listede yazmıyor ama Manning Marable Türkçe’ye çevrilmiş. Son olarak Malik El Shazbazz’ın Kızı İlyasah’ın NY Times’daki yazısına listeye ekleyeyim.

12) Cemil Meriç – Türkiye’nin Ruhu (105 Dakika) – Cemil Meriç’in okumaya tutkun gözlerinin kapanmasını ve Türkiye için ne kadar birleştirici bir karakter olduğunu anlatıyor. Erdal Beşikçioğlu’nun anlattığı hikayeler de en az Cemil Meriç’in hayat hikayesi kadar etkileyici.

13) Keşke Olmasaydı: Uğur Mumcu Suikasti (54 Dakika) – Uğur Mumcu’nun kimler tarafından öldürüldüğü hala bilinmiyor(?) ama bu belgesel Uğur Mumcu’nun da Kürt meselesine eğildiğini ve her alanda Türkiye içindeki çatışmaların sona ermesini istediğini gösteriyor.

14) Ali Gaffar Okkan Suikasti (47 Dakika) – Diyarbakır’dan önce Kars’ta İl Emniyet Genel Müdürü olan Ali Gaffar Okkan‘ın halkı kucaklamak anlamında Diyarbakır’ın nasıl alışık olmadığı bir EGM olduğunu anlatıyor. Hizbullah’ın veya JİTEM’in öldürdüğü düşünülen Gaffar Baba, gerçekten inanılmaz bir şekilde öldürülüyor ve polis telsizlerinden söylemesi basit ama anlamı yıkıcı 2 kelime dökülüyor: 3310 Öldürüldü.

15) Google’ın Hikayesi (45 Dakika) – Google’ın kuruluş hikayesiyle başlayan bir National Geographic belgeseli. Google’ın ilk çalışanlarından Aydın Şenkut‘tan da kısa bir yorum alınmış.

16) İnternetin Gerçek Hikayesi (47 Dakika) – The New Yorker, Wired ve The Economist gibi yayınlarda yazarlık yapan John Heilemann’ın hazırladığı bir belgesel. Yahoo’nun ve Google’ın kuruluşunu konuyu yakından takip eden biri olarak anlatıyor ve bilmediğimiz detaylara yer veriyor. NG’nin belgeselinden çok daha iyi.

17) Bilim ve İslâm Belgeseli – Bilimin Lisanı (58 Dakika) – İngiliz bir anne ve Iraklı bir babanın oğlu olan, Irak’ta doğup büyüyen Fizik Profesörü Jim El-Halili’nin hazırladığı bir belgesel. Modern bilim sahasında İslam medeniyetinin izlerinin peşine düşüyor, meşhur Alamut Kalesi’ne kadar gidiyor ve bu sırada seyirciyi de peşinden sürüklüyor.

18) İslamiyet ve Kuran (93 Dakika) – National Geographic’in hazırladığı belgesel İslam’a ve Kuran’a farklı açılardan yaklaşarak tanıtmaya çalışıyor. Kapsamlı bir çalışma diyemiyorum ama tarafsız(?) bir gözle yaklaştığı bazı uç/bilinmedik noktalara da değiniyor. Belgesel Kuran okuyan bir intihar bombacısıyla başlıyor.

19) Altı Gün Savaşı (22 Dakika): İsrail’in, 1967’de Arap ülkelerini adeta perişan eden 6 günlük hava taarruzunu anlatıyor. Mısır, Ürdün ve Suriye 3’lüsünü beklenmedik bir hava harekatıyla yok eden İsrail’in 1 milyon dolara Irak Hava Kuvvetleri’nden uçak kaçırtması oldukça şaşırtıcıydı. İsrail bu galibiyetle stratejik önemi yüksek toprakları ele geçirmiş ve topraklarını 4 katına çıkarmıştır.

İsrail’in bu coğrafyaya yeniden gelip Arapları böyle bozguna uğratması gerçekten şaşılacak bir iş. İsrail’in uyguladığı savaş taktiğine dair İhsan Fazlıoğlu’nun anlattığı, tarihi bilinç eksikliğimize gönderme yapan bir anektod vardı ama şimdi tam olarak hatırlamadığım için sonra eklemeyi umuyorum.

20) İran: Bir Devrimin Anatomisi (42 Dakika) – Yakın tarihimizden ve yakın coğrafyamızdan bilinmesi gereken olayların biri daha. 1979’da Rıza Şah Pehlevi’nin devrilerek Ayetullah Ruhullah Humeyni liderliğinde İran İslam Cumhuriyeti‘nin kurulmasını anlatıyor.

CIA, İngilizlerle birlikte Pehlevi döneminde Batı’ya karşı tutum sergileyen Başbakan Muhammed Musaddık’ın darbe ile devrilmesinde pay sahibi olduğunu yıllar sonra itiraf etmişti. Ama bu darbe sadece bazı şeyleri geciktirdi. Humeyni 15-20 yıl süren bir sürgünün ardından ülkesine yeni lider olarak dönüş yaptı. Belgesel Al Jazeera yapımı.

21) Tesla Belgeseli (43 Dakika) – History Channel’da yayınlanan bu belgesel Hırvat bilim adamı Tesla’nın ne kadar zeki olduğunu ve sıradışı bir yaşam sürdüğünü anlatıyor. Tesla, 30’una yaklaşırken Amerika’ya Edison’ın yanına çalışmaya gönderilir ama Edison, Tesla’ya yaptığı iş karşılığında vaadettiği parayı vermez (50 bin doları hüpletir). Ve bu olay Tesla’yı Tesla yapar. İstifa eden Tesla, alternatif akımı, kendi ampülünü, Tesla bobini, uzaktan kumandayı icat eder.

Deprem oluşturabilecek rezonans frekansları gönderebilen bir osilatör (üniversiteyi hatırladım) ve yok edici bir ışın silahı da Tesla’nın kesin olmayan projeleridir. Hijyen ve çeşitli takıntılıları olan, hiç evlenmeyen Tesla, yaşadığı küçük bir otel odasında ölür. Tabi FBI, Einstein gibi Tesla hakkında da gerekli raporları tutmuştur. Parayla işi olmadığı için de ardında büyük bir servet falan da bırakmamıştır. Edison’un çakallıkları ise 50 bin dolarla sınırlı değil. Onları da belgesel de izleyin.

22) Önden Gidenler Belgeseli (44 Dakika) : Kimin hazırladığını bilmediğim ama seslendirmesi vs. güzel bir belgesel; 4-5 dakikalık bölümlerle 19. yüzyılın 10 müslüman ilim ve aksiyon adamını anlatıyor. Bu isimler; Mahmut Sami Ramazanoğlu, Mehmet Zahit Kotku, Bediuzzaman Said Nursi, Süleyman Hilmi Tunahan, Mehmet Akif Ersoy, Necip Fazıl Kısakürek, Muhammet İkbal, Muhammet Hamidullah, Aliya İzzet Begoviç ve Malcolm X yani Malik El Şahbaz (Bkz: 11. belgesel).

Bu kişilerin sadece dini alanda değil, beşeri ilimlerde de kendilerini oldukça geliştirmiş olması günümüz müslümanlarına hayal gelebilecek ölçüde. Bir Nakşibendi tarikatı şeyhi olan Mehmet Zahit Kotku’nun Türkiye’nin kaderini değiştirebilecek Gümüş Motor fabrikasının kurulmasını teşvik etmesi belgeselde en şaşırtıcı bilgilerden biri oldu ki bu konuya da aslında yeni başladığım Necmettin Erbakan ve Gümüş Motor adlı kitaptan geldim. Bitirince okuduğum kitaplar listesine ekleyeceğim.

23) Necip Fazıl Kısakürek (54 Dakika): Ünlü şair, yazar ve dava adamı Necip Fazıl Kısakürek’in hayatını düz bir çizgide anlatan belgesel. Necip Fazıl’ın İstanbul’dan Paris’e uzanan, dönüp dolaşıp yine İstanbul’da biten hayatını şairliği üzerinden ele alıyor. Çile, Sakarya ve diğer şiirlerinin Türk edebiyatındaki önemi ele alınıyor.

Cemil Meriç (bkz: 7. belgesel) gibi Necip Fazıl’ın da küçüklüğünde hastalık derecesinde bir okuma sevdasına tutulduğunu bu belgeselle öğrendim. 1983’te ölene kadar 70’in üzerinde eser bırakan şairin İstanbul’un büyüyen kent hayatından şikayet eden yazılar yazması ise bugünkü durumun ne kadar kötü olduğunu tokat gibi suratımıza vuruyor.

24) Bugünden Geleceğe Bakış – Michio Kaku (51 Dakika) – Dünyanın en önemli bilim adamlarından, teorik fizikçi ve futurist Michio Kaku, Turkcell Teknoloji Konferansı 2015’in konuğuydu. Yeni ileri teknolojilerle yapay zeka ve nanteknoloji tabanlı bir çağa geçtiğimizi anlatan Kaku, bilim adamlarının bizim için Kusursuz Kapitalizm‘i tasarladığını anlatıyor. Ara ara iyi espriler de yapıyor ama bu seviyedeki bir adama Cem Yılmaz gibi gülemiyorsunuz tabi. Kesinlikle izleyin.

25) İranlı Nükleer Enerji Mühendislerinin Öldürülmesi (26 Dakika, İngilizce) – İranlı nükleer enerji mühendislerinin öldürülmesi dünyada oynanan güç savaşlarının ve nükleer enerjinin öneminin somut ve acı birer göstergesi.

26) Aselsan Mühendislerinin Öldürülmesi (43 Dakika) – Geçtiğimiz haftalarda yine Aselsan mühendislerinin ölümü üzerine yazmak isterken böyle bir belgesel buldum. İranlı mühendislerin öldürülmesi gibi kesin bir olay yok ama ölümlerin o kadar basit olmadığını da kabul etmek lazım.

27) Komplo Teorsi: JİTEM’in Kürt Tetikçileri (60 Dakika) – Türkiye’de varlığı ve eylemleri sürekli tartışılan JİTEM’i (Jandarma İstihbarat ve Terörle Mücadele) ve PKK itirafçılarını nasıl kullandığını anlatıyor. Tabii komplo teorisi tadında, zira derin devlet işleri pek de aşikar gerçekler değil.

28) Pusula: Çeçenistan Belgeseli (55 Dakika) – En beğendiğim televizyon yüzlerinden Mithat Bereket, küçük Çeçen ordusunun Rusya’ya nasıl direndiğini ve bağımsızlık hikayesini anlatıyor. Şeyh Şamil’in bayrağını taşıyan Cevher Dudayev ve Şamil Basayev gibi isimleri tanıtıyor. Çeçen-Rus savaşının içinde Dudayev’le bir görüşme de yapıyor. Kafkasya’yı anlamak için güzel bir başlangıç.

29) Pusula: Bosna Belgeseli (44 Dakika) – Mithat Bereket bu kez Bosna Savaşı’nın ortasında. Böyle bir çalışma temposunun kendisini sürmenaj etmesine şaşmamak lazım. Konuyu uzatmaya gerek yok; Bosna Savaşı, Katliamı ve Birleşmiş Milletler’in acizliği.

30) Neden? – Banu Avar (17 Dakika) – Bu kısa belgesel Banu Avar’ın dünya düzeni üzerine tespitlerine dair hap gibi bir bölüm. Kim kimi yönetiyor, Ortadoğu’da kan neden durmuyor gibi sorulara kısa ve net cevaplar bulabilirsiniz. Fazla anlatmaya gerek yok, 17 Dakika’nızı ayırın yeter.

31) Komşum Bin Ladin (22 Dakika) – Bir başka Al Jazeera belgeseli. El Kaide lideri Usame Bin Ladin’in Afganistan’da öldürüldüğü evi ve o evin komşularını inceleyen bir belgesel. Ladin o eve nasıl geldi, nasıl yerleşti ve nasıl öldürüldü gibi sorulara cevap veriyor. Obama, söz konusu operasyonu resmi açıklamayla dünyaya duyurdu ama cesedinin denize atılması nedeniyle Ladin’in öldürülmediğine inananlar da var. Diğer yandan CIA destekli operasyonun Afganistan hükümetinin bilgisi dışında yapılmış olması da belgeselde masaya yatırılan konulardan biri.

32) Yabancılar Giremez (42 Dakika) – Kim bizi sıkıştırdı bu apartmanlara? Neden özel güvenlikler kapıda bekliyor? Asansörde karşılaştığınız adam yan komşunuz mu yoksa bir hırsız mı? Necip Fazıl’ın onlarca yıl önce yakındığı büyüyen kent yaşantısını ‘özel güvenlikli siteler’ üzerinden ele alıyor Al Jazeera.

33) Paralel Evren (44 Dakika) – Discovery HD Showcase yine çok çetrefilli bir konuyu ele alıyor. Paralel evrenle teorisini savunan bilim adamlarıyla konuşuyor. Peki paralel evren (çoklu evren) nedir? Görünenin ötesinde, görünmeyen evrenlerde benden başka benlerin olması. Kuantum mekaniğine dayanılarak paralel evrenlerde bizim sayısız modelimizin olması kehaneti. Anlatması da anlatması da zor bir konu olduğu için topu yine size atıyorum. Ek olarak bu iddianın Hamza’nın 10. numaralı belgeselde yaratıcının eşsiz ve tek olduğuna dair ‘konum  referanslı’ örneğine de bir karşı çıkış gibi yorumladım. Tekrar izlemek ve düşünmek lazım.

34) Changing the World Though Dawah, Hamza Tzortsiz (64 Dakika) – Davet ile Dünyayı Değiştirmek; Türkçe altyazıyla sunuluyor. Hamza bu kez ODTÜ Mescid topluluğunun misafiri olmuş. Kısaca müslümanların İslama davet konusunda aktif olmalarını ve dünyayı değiştiren örneklerle açıklıyor. Dünyadaki herkese yiyecek, giyecek ve korunacak yer sağlayacak İslami sistemin davette aktif müslümanlarla oluşturulabileceğini söylüyor.

Hamza Tzortzis, iera.org ile kendini bu yola adamış ve gördüğüm kadarıyla aktif olarak çalışıyorlar.

Geçen günlerde İhsan Fazlıoğlu, Kendini Aramak adlı kitabını anlattığı küçük bir toplantıda biraz bu konudan da bahsetti. Yurtdışında özellikle Avrupa ve Japonya’da müslümanlığın hızla yayıldığını, hatta bu davetlerin ‘bir gayri müslimi kaç dakikada müslüman yapabiliriz’ şeklinde (dünya kupasında yaşananlar gibi) iddialı bir hal aldığını söyledi. Müslüman Ortadoğu’nun biraz da bu sebeple yine karıştı(rıl)dığı, ‘Hayatın anlamı (meaning of life)’ arayışının Avrupa’daki insanları da sıktığını, Kuzey Avrupa ülkelerinde yaşlı intiharlarının epey yüksek olduğunu söyledi. Evet, Ertuğrul Gazi’nin atı Aktolgalı’ya sorduğu gibi soralım; Bu yalan dünyada niye yaşamalı insan?

35) FBI Muhbirleri (48 Dakika) – Bu Al Jazeera belgeselinde ABD’nin 11 Eylül ile başlayan ‘anti-terör’ faaliyetlerinde, ülke içindeki müslümanları takip etmek için kullandığı FBI Muhbirleri anlatılıyor. Görünüşe göre sistem şöyle çalışıyor; eksi bir suçluyu para vb. karşı etkenlerle FBI için muhbirlik yapmaya ikna et. Onu sonradan müslüman olmuş biri gibi İslami bir topluluğun içine gönder. Orada kimin El Kaide’de yanlısı olup olmadığı bulmak için olta at. Yüksek adaletinle bu kişilerin El Kaide yanlısı olduğuna karar ver ve hapse at. İlginç şeyler gerçekten, bu durumu beğenmeyip FBI aleyhine ifade veren muhbir de cabası. Casuslukla ilgilenenler için 3 numaralı MI5-MI6 belgeselini tavsiye ederim. Bir de 27. numarada Jitem’in Kürt Tetikçileri var.

36) Dünya Düzeni ve Kürt Açılımı – Banu Avar (34 Dakika) 2011 yapımı bu belgesel yine Banu Avar’ın dünya düzeni tahlillerini anlatıyor. Petrol sevdalılarının dünya devletlerini çoğaltma taktiğinin Kürt bölgesi üzerinde de uygulandığını yapılan resmi açıklamalarla gözler önüne seriyor. Mesela Amerika Eski Başkanı Woodrow Wilson şöyle diyor: “Amerikan kapitalizminin temel hedfi, zayıf ülkelerin hammaddelerini ve ulusal pazarlarını açık birer kapı olarak tutmaktır. Bunun için diplomasi ve gerekirse zor kullanmalıdır.” Bu çok uzun tartışma konusu ama Kürtlerin bu konuda çok gözü açık olması gerekiyor. Zira Mossad Kürt askerlere bağımsız olmaları için değil, bölgedeki güçlerin bölünmesi adına eğitim veriyor.

37) Çernobil’de ne oldu? (22 Dakika): 30 Nisan 1986’da Kiev’e bağlı Çernobil kentinde 20. yüzyılın ilk nükleer kazası yaşandı. 8 tonluk nükleer sızıntı nedeniyle santralin bulunduğu 50 bin nüfuslu kasaba tamamen boşaltıldı. Operatör hatası mı, yoksa santraldeki modelleme hatası mı tartışma konusu ama Türkiye’ye de yansıyan etkisi nedeniyle halen önemini sürdüren bir mesele. Diğer yandan nükleer santralin olduğu kasabadaki evine dönüp normal yaşantısına devam eden ve hastalıktan şikayet etmeyen bir aile de radyasyonun her bünyeye aynı etkiyi yapmadığını kanıtlar gibi. Santraldeki bir mühendisin son sözleri de manidar; “Arabaya bindiğimizde gönüllü olarak bir risk alıyoruz. Atom enerji santraline yakın yaşayanlar bu riski gö) nüllü almıyor. Bu zoraki bir risk. Aralarında büyük bir fark var ama bu bizim bilim ve teknolojiye sürüklenmiş toplumumuzun yaşam kuralı.”

38) Kanlıdağ Çeçenistan Belgeseli (25 Dakika): “Özgürlüğün nasıl elde edileceğini Kafkasya dağlarından ibretle öğrenin. Hür yaşamak isteyenlerin nelere nuktedir olduğunu görün. Ey milletler! Onlardan ders alın!” – Karl Marx

39) Madenden Çıkış (22 Dakika): Bolivya’da askerden dönen bir çocuk, 5-10 pesoya madende çalışan adamlar, çalıştırılmayan bir kadının göz yaşları. Askerlikte alınan dersler, maden işçiliği ve hayat üzerine kısa bir belgesel. Dünyadaki ortak acılardan sadece bir kesit. Yine Al Jazeera (Türkiye) sağolsun diyoruz.

40) İmam-ı Rabbani Belgeseli (42 Dakika): 1624’te vefat eden İslam alimi, 2. bin yılın müceddidi, müctehid İmam-ı Rabbani hazretlerinin hayatını anlatan bir belgesel. 15 dakika kadar hayatı, ondan sonra da Mektubat adlı eserinden alınan öğrentileri anlatılıyor.

41) Ülkücüler Belgeseli (116 Dakika): Denk gelince bunu da izleyeyim dedim ama uzun olduğu için bir kaç parçada anca bitti.. Ülkücüler dilinden Ülkülücük’ü anlatan bir belgesel. 1980’de yaşananlar, işkenceler, Alparslan Türkeş gibi farklı başlıklarda Ülkücüler kendi cevaplarını veriyor. Anılarını anlatıyor. Bazı bölümlerde canlandırmalar yapılıyor. Ha bir de anlatıcı adam var. Çok profesyonel bir yapım değil ama ‘Nedir bu Ülkücülük?’ diyenler izleyebilir. Kendileri iman esaslı bir görüş olduğunu savunuyor. 1980’lerde kavgayı da Sovyetlere karşı verdiklerini söylüyorlar. O yılları bir de Solcular’dan dinlemek lazım. Tabii ki bu konuda da belgeseller var. (There is a documentary for that.:)